Vacip secde olan son sure Alak suresi Okunuşu
Bismillahirrahmânirrahîm.
1- Ikra’ bismi rabbikelleziy halak
2- Halekal’insane min ‘alak
3- Ikre’ ve rabbükel’ekrem
4- Elleziy ‘alleme bilkalem
5- Allemel’insane ma lem ya’lem
6- Kella innel’insane leyatğa
7- Erra a hustağna
8- İnne ila rabbikerrü’câ
9- Eraeytelleziy yenha
10- Abden iza salla
11- Eraeyte in kane ‘alelhüda
12- Ev emara bittakva
13- Eraeyte in kezzebe ve tevella
14- Elem ya’lem biennallahe yera
15- Kella lein lem yentehi lenesfe’an binnasıyeh
16- Nasıyetin kezibetin hatıeh
17- Felyed’u nadiyehu.
18- Sened’uzzebaniyete.
19- Kella la tütı’hü vescüd vakterib
Alak suresi Anlamı
Rahmân ve Rahîm olan Allah’ın ismiyle.
1- Yaratan Rabbinin adıyla oku!2- İnsanı bir kan pıhtısından yarattı!3- Oku! Rabbin sonsuz kerem sahibidir.4- O Rab ki kalemle yazmayı öğretti.5- İnsana bilmediği şeyleri öğretti.6- Hayır! Doğrusu (kâfir) insan azgınlık eder.7- Kendisinin muhtaç olmadığını zannettiği için.8- Muhakkak ki dönüş mutlaka Rabbinedir.9-10 – Namaz kıldığı zaman, bir kulu engelleyeni gördün mü?11- Gördün mü (ne dersin?), ya o (kul) doğru yolda olur,12- Veya kötülüklerden sakınmayı emrederse?13- Gördün mü, ya bu (adam, hakkı) yalanlar, yüzçevirirse,14- O adam, Allah’ın kendini gördüğünü hiç bilmiyor mu?15-16 – Hayır, hayır! Eğer o, bu davranışından vazgeçmezse, and olsun ki biz, onu perçeminden, o günahkâr ve yalancı perçeminden tutup cehenneme sürükleriz.17- O zaman o taraftarlarını yardıma çağırsın.18- Biz de Zebanileri çağıracağız.19- Hayır, sakın onu dinleme de, secde et ve yaklaş!KonularıAlak Suresi, Allah Resulünü (s.a.a) vahyi kıraat etmeye davet etmekle birlikte, Allah-u Teâlâ’nın insana hiçbir şey bilmezken öğrettiğini beyan etmekte ve insanın kendini maddi olarak müstağni görünce haddini aşıp, azdığına işaret etmektedir. Bu sure Allah-u Teâlâ’ya ibadet etmekten ve O’nun yolundan uzaklaştıran inkarcı insanların özelliklerini belirtip, aslında onların sadece kendilerini yok ettiklerini söylemektedirHz. Peygamber’e (s.a.a) inen ilk ayet ve ilk sure hakkında üç farklı görüş bulunmaktadır:
1- Bazılarına göre; Alak suresinin ilk üç yahut ilk beş ayeti nazil olan ilk ayetlerdir ve bu ayetler peygamberliğin bildirildiği anda nazil olmuştur. Cebrail nazil olarak Hz. Muhammed’i (s.a.a) peygamber olarak çağırdığında şu ayetleri okumuştur:
“Yaratan Rabbinin adıyla oku! O, insanı bir aşılanmış yumurtadan yarattı. Oku! Rabbin, en büyük kerem sahibidir. O Rab ki kalemle (yazmayı) öğretti. İnsana bilmediğini öğretti.”[1]
İmam Sadık’tan (a.s) nakledilen bir rivayette şöyle buyrulmuştur: “Peygamber’e (s.a.a) nazil olan ilk ayetler ‘Yaratan Rabbinin adıyla oku!’ (Alak suresi) ayetleridir ve en son nazil olan ayetler ise ‘Allah’ın yardımı ve zaferi geldiğinde’ (Nasr suresi) ayetleridir.” [2]
2- Bir grup âlime göre ise; Müddessir suresi Peygamber’e nazil olan ilk suredir. İbn Seleme diyor ki: “Cabir b. Abdullah Ensari’den hangi ayet ve surenin ilk olarak nazil olduğunu sordum, Oda bana ‘Müddessir suresi’ dedi. Öyleyse Alak suresinin ilk ayetleri ne zaman nazil oldu? Diye sorunca, cevaben Peygamber’den şunları nakletti: “Bir müddet Hira mağarasında kaldım dağdan inip ovanın ortasına doğru geldiğimde bir ses duydum, etrafa baktım ama bir şey göremedim, sonra başımı göğe kaldırdım ve biranda Onu (Cebrail’i ) gördüm. Titremeye başladım, hemen eve giderek Hatice’den üzerimi örtmesini istedim. O esnada “Ey bürünüp sarınan (Resulüm)! Kalk ve (insanları) uyar. Sadece Rabbini büyük tanı. Elbiseni tertemiz tut. Kötü şeyleri terk et”[3] ayetleri nazil oldu.” [4]
Bu hadise dayanarak bazı âlimler vahyin Müddessir suresiyle başladığını ve ilk surenin de o olduğunu söylemişlerdir. [5] Lakin eğer dikkat edilirse rivayetin metninde ilk nazil olan surenin Müddessir suresi olduğuna dair herhangi bir ifade bulunmamaktadır. Bu şekilde değerlendirme sadece Cabir’in kendisine aittir. Bu olayın fetret döneminden sonra olması mümkündür, çünkü Kur’an ilk nazil olmaya başladıktan sonra üç yıl boyunca hiç nazil olmadı. Bu sözümüzü ispatlayan hadis ise şudur: Cabir İbn Abdullah Ensari’den nakledilen bir rivayette Peygamber (s.a.a) fetret döneminden bahsederek şöyle buyurdu:
“Yoluma devam ederken, birden gökyüzünden gelen bir ses duydum ve başımı kaldırdım, Hira mağarasına gelen meleği gördüm. Onu görünce ürperdim, dizlerimin üzerine çöktüm. Sonra yolumdan dönerek eve gelip ‘beni örtün’ dedim. Örtündükten sonra “Ey bürünüp sarınan (Resulüm)! Kalk ve (insanları) uyar. Sadece Rabbini büyük tanı. Elbiseni tertemiz tut. Kötü şeyleri terk et.” ayeti nazil oldu. Bu ayetlerin nazil olmasından sonra vahiy kesintiye uğramadan devam etti.” [6]
3-Bazıları da Fatiha suresini nazil olan ilk sure olarak kabul etmişlerdir. Bu hususta Zamahşeri şöyle diyor: “Müfessirlerin çoğu nazil olan ilk surenin Fatiha suresi olduğu kanaatindedirler.” Allâme Tabersi, üstat Ahmet Zahit’ten İzah adlı eserinde, Sait b. Müseyib’ten, o da Emir-el müminin Ali’den (a.s) şöyle nakletmektedir: “Peygamber’den Kur’an’ı okumanın sevabının ne olduğunu sordum. O da, bütün surelerin sevap ve faziletini iniş sırasına göre bana açıkladı. Mekke’de nazil olan ilk surenin Fatiha suresi daha sonra Alak ve ardından da Kalem suresi olarak kabul etti.”[7]
Vahidi-i Nişaburi, İniş Sebeplerini açıklarken şöyle bir rivayet nakletmektedir: “Bazen Peygamber yalnız kalıyordu ve gökyüzünden korkmasına neden olan bir takım sesler duyuyordu. Bir defasında melek ona “Ey Muhammed!” diye seslendi, O da lebbeyk dedi. Peygamber’e söylediklerimi tekrar et, dedi. Bismillahirrahmanirrahim, elhemdulillahi rabbil âlemin…”[8] Burada dikkat edilmesi gerekilen önemli nokta; Peygamber’in risaletinin ilk dönemlerinden itibaren küçük bir grupla (Ali, Cafer, Zeyd ve Hatice gibi) İslamî usullere göre namaz kılıyordu ve bilindiği gibi namaz da Fatihasız olmaz. Hadiste şöyle buyrulmaktadır: “Cebrail’in Peygamber’e öğrettiği ilk şey abdest ve namaz olmuştur.” Abdest ve namazın öğretilmesi, nazil olan ilk surenin Fatiha suresi olmasını zorunlu kılmaktadır.[9]
Aslına bakılırsa çok farklı gözken bu üç görüşü ortak bir görüş halinde birleştirip sunmak mümkündür. Herkesin kabul ettiği gibi Alak suresini ilk üç veya beş ayeti kesinlikle bisetin başlangıcıyla nazil olmuştur. Sonrada Müddessir suresinden birkaç ayet nazil oldu. Resulullah’a tam olarak inen ilk sure de Fatiha suresidir, bu hususta görüş birliği vardır, daha sonra Müddessir suresinin birkaç ayeti nazil olmuştur, fakat Peygamber’e tümüyle birden nazil olan ilk sure Fatiha suresidir. Alak veya Müddessir suresinin ilk ayetleri nazil olduğunda belli bir sure ismi altında nazil olmamışlardır, bu surelerin geriye kalan diğer ayetlerinin nazil olmasıyla sahip oldukları isim verilmiştir.
Dolayısıyla ilk inen surenin Fatiha suresi olduğunu söylememizin hiçbir sakıncası yoktur, zaten bu münasebetle Fatihatu’l-Kitap unvanı verilmiştir. Bu surenin namazda okunmasının farz kılınmış olması, haiz olduğu önemi göstermektedir, nitekim onu Kur’an’la eş değer kılmaktadır. Yüce Allah şöyle buyuruyor:
“Andolsun, biz sana tekrarlanan yedi ayeti ve yüce Kur’an’ı verdik.” [10]
Hadislerde tekrarlanan yedi ayetten maksadın Fatiha suresi olduğu buyrulmuştur, zira bu sure yedi ayetten oluşmakta ve ayetleri kısa olduğundan tekrarlanmakta ve her namazda en az iki defa okunmaktadır.
Öyleyse, iniş sırasına göre sureleri ele alırsak ilk sure Alak, beşinci sure Fatiha’dır, ama kâmil olarak inen sureyi ölçü olarak alırsak, o zaman Fatiha suresidir.
[1] Alak, 1-5.
[2] Usul-i Kâfi, c. 2, s. 628. Uyun-u Ahbar-ur- Rıza, c. 2, s. 6. Biharu’l-Envar, c. 92, s. 39.
[3] Müddessir, 1-5.
[4] Sahih-i Müslim, c. 1, s. 99. Müsned-i Ahmed b. Hanbel, c. 3, s. 306.
[5] Bkz. el-Burhan, Zerkeşi, c. 1, s. 206.
[6] Sahih-i Buhari, c. 1, s. 4. Sahih-i Müslim, c. 1, s. 98.
[7] Mecmau’l-Beyan, c. 10, s. 405, el-Keşşaf, c. 4, s. 775.
[8] Esbab-un Nüzul, s. 11.
[9] el-İtkan, c. 1, s. 12.
[10] Hicr, 87.
İlahiyatçı Yazar Bayram Dalga
